15/7/2010
Σε μια μεταβαλλόμενη κοινωνία, όπου οι παραδοσιακοί θεσμοί αμφισβητούνται ή αλλάζουν, όπου η οικονομία της αγοράς και το λιγότερο κοινωνικό κράτος αφενός, δεν προάγουν την ενσωμάτωση του ψυχικά αρρώστου στην κοινότητα, αφετέρου δεν υφίστανται οι προστατευτικοί εκείνοι μηχανισμοί στον άξονα της πρόληψης, ενώ οι γενικότερες κοινωνικές συνθήκες καθίστανται δυσμενέστερες – π.χ. αύξηση της ανεργίας, αύξηση της κοινωνικής απομόνωσης, με συρρίκνωση των διαπροσωπικών σχέσεων, αύξηση της εγκληματικότητας και πτώση της ποιότητας του περιβάλλοντος, ως απαιτητό πλέον ζητούμενο καθίσταται η δημιουργία κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ριζικά εναλλακτικών.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, αποσκοπώντας στην αναπτυξιακή επένδυση σε προτάσεις, ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης, και όχι στην προσκόλληση στη στείρα κριτική, η ΚΛΙΜΑΚΑ προτείνει τα εξής:
1. Προσανατολισμός της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε μία πολιτική κοινωνικής ένταξης και αποστιγματισμού. Ένα μοντέλο εναρμόνισης των απαιτήσεων στον ιατρικό άξονα με αυτών του κοινωνικού πεδίου καθίσταται απαραίτητο, προκειμένου η χάραξη πολιτικών για την ψυχική υγεία να αξιοποιεί τους πόρους τόσο σε επιστημονικό όσο και πολιτικό επίπεδο.
2. Παραμετροποίηση των συνιστωσών του κόστους της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, από την απλή επίσκεψη στον ψυχίατρο και τη συνταγογράφηση ενός σκευάσματος έως τη μακρόχρονη νοσηλεία των βαρέως πασχόντων και τη μόνιμη αναπηρία και σύγκριση αυτών με τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
3. Δεδομένου ότι με βάση το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση του Τομέα Ψυχικής Υγείας το μοντέλο υγείας της Μεγάλης Βρετανίας λειτουργεί ως παράδειγμα οργάνωσης και για την Ελλάδα, η υιοθέτηση και εφαρμογή σχετικών παρεμβάσεων βάσει των στόχων εκσυγχρονισμού που θέτει ο Άξονας Δράσης για την Ψυχική Υγεία στη Μεγάλη Βρετανία και αφορούν στους εξής πέντε τομείς, θεωρείται πως δύναται να επιφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη:
- Στην προαγωγή της Ψυχικής Υγείας και στη μη-διάκριση και τον κοινωνικό αποκλεισμό που σχετίζονται με ψυχικές παθήσεις
- Στην πρωτογενή φροντίδα και στην πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας
- Στις αποτελεσματικές υπηρεσίες για άτομα με σοβαρές ψυχικές παθήσεις
- Στην υποστήριξη ιδιωτών που φροντίζουν άτομα με ψυχικές παθήσεις
- Στο σχεδιασμό των απαραίτητων δράσεων για τη μείωση των αυτοκτονιών
4. Το Ε.Π. «Υγεία – Πρόνοια» έθετε ως έναν από τους βασικούς του στόχους την εδραίωση της συνεργασίας και της «εταιρικότητας» στην ψυχική υγεία, αποσκοπώντας στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του με τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων Μ.Κ.Ο. Ωστόσο, έως τώρα δεν έχει προωθηθεί η δικτύωση και συνεργασία των εμπλεκομένων, με κύριο πρόβλημα σ’ αυτόν τον άξονα ότι οι όποιες προσπάθειες που γίνονται είναι κυρίως αποσπασματικές, χωρίς να υπάρχει κοινή κατευθυντήρια γραμμή στο επίπεδο διαμόρφωσης μίας ενιαίας αντίληψης και στρατηγικής.
Μέσω της συνεργασίας κράτους και κοινωνίας των πολιτών, αφενός, εξυπηρετείται η εγκατάλειψη της παραδοσιακή αντίληψης του κράτους – μονοπωλίου της εξουσίας με το πέρασμα στη Διακυβέρνηση, σε αντικατάσταση της έννοιας της Κυβέρνησης, αφετέρου, οι Μ.Κ.Ο. καλούνται να υπερβούν των παραδοσιακό «ανακουφιστικό» ρόλο της παροχής υπηρεσιών μεταβαίνοντας σε ένα νέο ρόλο, αυτόν της αναπτυξιακής Μ.Κ.Ο.
5. Το κόστος της κοινοτικής φροντίδας (αν αυτή είναι καλά οργανωμένη) δεν είναι χαμηλότερο από το κόστος άλλων μορφών φροντίδας. Ωστόσο, έχει θετικότερα αποτελέσματα στη σχέση οφέλους-κόστους, δεδομένου ότι από τη φύση της δύναται αμεσότερα και πιο αποτελεσματικά να εντοπίζει τις αναδυόμενες ανάγκες του πληθυσμού. Απαιτείται λοιπόν ο προσδιορισμός και η παραμετροποίηση των αναγκών που έχουν ανακύψει στο χώρο της ψυχικής υγείας, όπως επίσης, και η πρόβλεψη των αναγκών, όπως αυτές διαφαίνεται ότι θα προκύψουν σε βραχυπρόθεσμο αλλά και μακροπρόθεσμο επίπεδο, προκειμένου η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα να έχει τη δυνατότητα προσαρμογής στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις μιας πολυσυλλεκτικής κοινωνίας. Υπ’ αυτό το πρίσμα, προτείνεται η κατάρτιση και ο σχεδιασμός δυναμικών μοντέλων δικτύων υπηρεσιών και παρεμβάσεων στοχευμένων στις αυξανόμενες και νεοφυείς απαιτήσεις του ανθρώπου, σε επίπεδο τόσο μονάδας όσο και συνόλου, στη βάση της αναμενόμενης ζήτησης υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., κάθε χρόνο 20 εκατομμύρια άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη προσπαθούν να αυτοκτονήσουν και 800.000 αυτοκτονούν. Παράλληλα, οι εκτιμήσεις προβλέπουν ότι το 2020 η κατάθλιψη θα πάρει τη δεύτερη θέση στην επιδημιολογία της νοσηρότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τρεις παράγοντες, οι οποίοι συμβάλλουν στην προβλεπόμενη αύξηση της ζήτησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, α) η ταχύτητα των συμβαινόντων κοινωνικών αλλαγών, β) η φτώχεια, γ) η γήρανση του πληθυσμού, εμφαίνεται ότι ο ελληνικός πληθυσμός εκτίθεται και στους τρεις. Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι δημογραφικές τάσεις δεν προοιωνίζουν αύξηση του παιδικού ή εφηβικού πληθυσμού. Επιπροσθέτως, οι γεωπολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν και που θα συνεχισθούν να συμβαίνουν, προβλέπουν αύξηση του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού στη χώρα, ενός πληθυσμού με αυξημένες απαιτήσεις περίθαλψης και πρόληψης στον τομέα της ψυχικής υγείας. Παράλληλα, οι απαισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την αύξηση του πληθυσμού που ζει στα όρια της φτώχειας στην Ελλάδα και, δεδομένου ότι μία από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης είναι η εμφάνιση αύξησης των ψυχικών διαταραχών στον πληθυσμό, δημιουργείται μία περαιτέρω επιβάρυνση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας μη υπολογισθείσα ως τώρα. Αυτή η επιπλέον επιβάρυνση αναμένεται να προκαλέσει πρόβλημα διαχείρισης στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όχι μόνο από την ποσοτική αύξηση των ψυχικών διαταραχών αλλά και από την έλλειψη εξειδικευμένης κατάρτισης για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
6. Διασύνδεση των υπηρεσιών ψυχικής και πρωτοβάθμιας υγείας μέσω της ανάπτυξης ενός κοινού λογισμικού ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και τη διεύρυνση της αξιοποίησης των συστημάτων Τηλεψυχιατρικής, ιδιαιτέρως για την κάλυψη των αναγκών των απομακρυσμένων περιοχών.
7. Οι ανθρώπινοι πόροι αποτελούν το σημαντικότερο κεφάλαιο του συστήματος ψυχικής υγείας. Απαιτείται, λοιπόν, κατάρτιση και συνεχιζόμενη εκπαίδευση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και των εργαζομένων στις ΜΨΑ στον άξονα της παροχής υπηρεσιών σε κοινοτικό επίπεδο. Στο σημείο αυτό, επισημαίνεται ένα φαινόμενο αντίθετων πολιτικών, όπως αυτό παρατηρείται στον τομέα της εκπαίδευσης, όπου ενώ η κεντρική πολιτική στρέφεται προς την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, τα εκπαιδευτικά προγράμματα των σχετικών σχολών της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, δεν περιλαμβάνουν σε σημαντικό βαθμό ή και καθόλου αντικείμενα προσαρμοσμένα στην παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα. Έτσι, στις περισσότερες των περιπτώσεων προκύπτει μία παραγωγή στελεχών νέας γενιάς στην ψυχική υγεία με παλαιές αντιλήψεις και άγνοια των μεταρρυθμιστικών πρακτικών. Η εν λόγω έλλειψη σχετικής τεχνογνωσίας θεωρείται καθοριστικός παράγοντας για την καθυστέρηση ανάπτυξης πραγματικά κοινοτικών υπηρεσιών.
Επιπροσθέτως, και συγκεκριμένα μιλώντας για το νοσηλευτικό προσωπικό των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης παρατηρείται εναλλαγή αυτού, δεδομένης της διαθεσιμότητας θέσεων απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, για την εν λόγω επαγγελματική ομάδα. Άλλωστε, η απασχόληση στο δημόσιο τομέα αποτελεί επιδίωξη μίας ισχυρής πλειοψηφίας των Ελλήνων. Εκτός από τις προφανείς δυσλειτουργίες που αυτή η εναλλαγή προσώπων επιφέρει στις δομές, το κόστος αυτών συνίσταται ως επί το πλείστον στην απώλεια καταρτισμένου προσωπικού (τόσο μέσω προγραμμάτων κατάρτισης όσο και ενδοϋπηρεσιακά).
8. Η αδυναμία διασφάλισης από τις κρατικές αρχές της σταθερότητας στη ροή της χρηματοδότησης καθώς επίσης και η απουσία μακροπρόθεσμού σχεδιασμού αυτής λειτουργεί, συνεπώς, παρακωλυτικά στο σχεδιασμό και την κατάρτιση παρεμβάσεων μέσω ενός στρατηγικού
σχεδιασμού, που θα δίνει τη δυνατότητα εφαρμογής ενός συστήματος αξιολόγησης, βελτίωσης και ανάπτυξης. Απαιτείται, λοιπόν, ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα της χρηματοδοτικής ροής προκειμένου να διασφαλιστεί τόσο η ρυθμισμένη υλοποίηση όσο και η ανάπτυξη των παρεμβάσεων.
9. Το έργο των Τομεακών Επιτροπών Ψυχικής Υγείας κρίνεται ως εν δυνάμει ιδιαιτέρως κινητήριο και καθοριστικό για την ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση κρίνεται σκόπιμη εφαρμογή μίας τομεοποίησης σε ρεαλιστική βάση, όπου το έργο των μελών των Τ.Ε.Ψ.Υ. θα διευκολύνεται μέσω της διοικητικής υποστήριξης και αμοιβής αυτών, προκειμένου οι σχετικές υπηρεσίες να λειτουργήσουν στη βάση της παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών στην περιοχή ευθύνης τους.
10. Η κρίση του χρηματοδοτικού συστήματος ωθεί στην αναζήτηση προσοδοφόρων αλλά και αποτελεσματικών λύσεων. Η υποστήριξη, μέσω θεσμοθετημένων ρυθμίσεων της εφαρμογής του κλειστού νοσηλίου κρίνεται επιτακτική δεδομένων των δυσλειτουργιών που έχουν παρατηρηθεί. Επιπροσθέτως, και σ’ αυτήν την κατεύθυνση, προτείνεται η παροχή της δυνατότητας στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας, που λειτουργούν υπό την εποπτεία του Υ.Υ.Κ.Α., να παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες στην κοινότητα, μέσω της απευθείας συνταγογράφησης στα βιβλιάρια ασθενείας, ισοδύναμη αυτής των κρατικών υπηρεσιών, κάτι που δύναται να έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη, τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και στον άξονα της προαγωγής της υγείας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο πλαίσιο λειτουργίας του Κέντρου Ημέρας «Ομόνοια» που λειτουργεί στην Αθήνα από την ΚΛΙΜΑΚΑ, μηνιαίως πραγματοποιούνται 300 επισκέψεις, γεγονός που καταδεικνύει, αφενός τη σκοπιμότητα της προαναφερόμενης πρότασης και, αφετέρου, συντελεί στη διαδικασία της αξιολόγησης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας.
Η παροχή υπηρεσιών υγείας συνεπάγεται σε κάθε περίπτωση ένα συγκεκριμένο κόστος κατ’ ασθενή, το οποίο, και ειδικότερα αναφέροντας τις Κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας, επιβαρύνει τον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό. Θεωρείται, λοιπόν, επιτακτική η αναγνώριση από τους ιατρούς και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που απασχολούνται στις εν λόγω Μονάδες, τόσο των ατομικών όσο και των συλλογικών ευθυνών αυτών, προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τους δεδομένους πόρους κατά τρόπο που να διασφαλίζεται, αφενός, η παροχή μιας δίκαιης, ισότιμης και αποδοτικής φροντίδας υγείας σε όλους όταν τη χρειάζονται και, αφετέρου, η ανάδειξη των βέλτιστων πρακτικών, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα, σε οικονομικό επίπεδο, τον περιορισμό της σπατάλης και, συνεπώς, τη μείωση τους κόστους.
Με βάση τις απαιτήσεις της μεθόδου «managed care», όπως αυτή εντάσσεται στην προσπάθεια του περιορισμού του κόστους της ιατρικής φροντίδας με την παράλληλη βελτιστοποίηση της ποιότητας αυτής, προτείνεται η σύναψη συμβάσεων με τα ασφαλιστικά ταμεία, προκειμένου να καλύπτονται τα έξοδα των ληπτών των υπηρεσιών. Επισημαίνεται, στην πλειονότητα των περιοχών ακτίνας δράση των Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας δεν παρέχονται αντίστοιχες υπηρεσίες τόσο από δημόσιο φορέα όσο και από ιδιώτη. Επιπροσθέτως, η κάλυψη εξόδων από τα ασφαλιστικά ταμεία όχι μόνο μειώνει τον προϋπολογισμό της Μονάδας που βαραίνει τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά συνιστά και ένα εργαλείο αξιολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω ενός μηχανισμού, ο οποίος θα δύναται να κατανέμει τους πόρους με σαφώς διατυπωμένα και προσδιορισμένα κριτήρια.
Η ύπαρξη ενός τέτοιου συστήματος θεωρείται πως αντανακλά αρχές δίκαιης και ισότιμης κατανομής πόρων, διασφαλίζοντας, παράλληλα την πρόσβαση όλων, χωρίς διακρίσεις, σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
11. Υπό το ίδιο πρίσμα, προτείνεται η παροχή υπηρεσιών βραχείας νοσηλείας στην κοινότητα από τις λειτουργούσες εντός αυτής Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Επιπρόσθετα, και αναφορικά με τις Κινητές Μονάδες, προτείνεται η ισχυροποίηση της διασύνδεσης τους με τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας, μέσω της θεσμοθετημένης δυνατότητας βραχείας νοσηλείας ψυχιατρικών περιστατικών στα Γενικά Νοσοκομεία των απομακρυσμένων περιοχών, υπό την εποπτεία των Κινητών Μονάδων.
12. Για τις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, ειδικότερα, απαιτείται ο σαφέστερος προσδιορισμός του χαρακτήρα αυτών βάση της σύνθεσης των ενοίκων και των θεραπευτικών αναγκών αυτών. Παρ’ όλη τη νομοθετική πρόβλεψη για διαχωρισμό των ΜΨΑ (βλ. ψυχογηριατρικά, Β.Ν.Υ. Οικοτροφεία, Βραχείας – Μέσης – Μακράς διάρκειας παραμονής Ξενώνες κ.λπ.) δεν υφίσταται η απαραίτητη ομοιογένεια στη βαρύτητα των περιστατικών, προκειμένου να καθίσταται εφικτή η αποκαταστασιακή διαδικασία.
13. Τέλος, η παντελής απουσία πρόβλεψης χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων στον άξονα της ψυχικής υγείας, στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, θεωρείται σημαντικό μειονέκτημα για το σχεδιασμό και την κατάρτιση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων τόσο στο επίπεδο της προαγωγής και της πρόληψης όσο και της θεραπείας και αποκατάστασης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου